Öncelikle eğitimle ilgili sık sık birbiriyle karıştırılan iki önemli kavramı anlamak gerekiyor. Birincisi davranış problemlerini çözmeye yönelik eğitim biçimidir. İkincisi ise komut-tepki sistemi üzerine kurulu olandır. Komut üzerine çağrılınca gelen, oturan, uyum içinde yanınızda yürüyen ve ardından evde koltuğunuzun bacaklarını kemiren bir köpeğe sahip olmak pekala mümkündür. Tam tersine evde eşyaları parçalayan ya da insanların üzerine çıkan; fakat komut üzerine oturan ya da yanınızda tasmasız sakince yürüyen bir köpeğe de sahip olabilirsiniz. Olaya açıklık kazandırmak açısından birinci tip eğitime “davranış modifikasyonu” ikincisine ise “itaat eğitimi” olarak tanımlamada fayda var. Her şeyden önce unutmayalım ki “istenmeyen davranışlar” sadece bakanın gözündedir. Köpek için kazmak, havlamak, diğer köpekleri kovalamak tamamen doğaldır. Bu davranışları kontrol edemeyeceğiniz anlamına gelmemektedir tabi ki; ama tüm bunları köpeğiniz sizi çıldırtmak için yapmadığını anlamız gerekmektedir. Siz köpeğinizi bu konuda eğitene kadar tüm bunları yapmaması gerektiği konusunda hiç bir fikri yoktur. Ondan ne istediğinizi anlaması gerekmektedir. Köpekler (insanlara göre) istenmeyen davranışlara başladığında en iyisi bu davranışın kaynağını anlamaya çalışmaktır. Çoğunlukla tüm bu problemler yalnız kalmanın verdiği sıkıntıdan kaynaklanmaktadır. Köpekler oldukça sosyal hayvanlardır. Olası çözümlerden biri köpeğinizin yeterince egzersiz yaptığından emin olmaktır. Egzersiz pek çok problem için mükemmel çaredir ve köpekler buna bayılır. Köpeğinizin yaşı ve ırkına uygun düşebilecek egzersiz düzeyi için köpeğinizin veteriner hekimine baş vurun. Diğer bir çözüm ise itaat eğitimidir. Önemli nokta köpeğinizin sizin ilginize gereksinimi olmasıdır ister yürüyüş isterse de eğitim sırasında. Köpeğinize patronun kim olduğunu ona vurarak, bağırarak ya da benzer ceza yöntemleri ile öğretemezsiniz. Bunun karşılığında tek öğreneceği size güvenmekten çok korkması gerekeceğidir. Köpeğe patronun kim olduğunu lideri olarak gösterebilirsiniz. Ona ne yapılacağını ve nasıl davranılacağını gösterin. Çoğu köpek onun lideri olmanızı iç güdüsel olarak sizden bekleyecektir. Yine de az sayıda da olsa liderlik pozisyonu için size meydan okuyabilecek köpekler çıkabilir. Aslında çoğu köpek, sahipleri bunu bilinçsiz olarak hiç denemediği için liderlik pozisyonuna yükselir. Köpek yanlış davranışlarından ötürü sahiplerini düzeltmeye başlayıncaya kadar da bunu fark etmeyebilirler. İlginç olan, dominantlık göstergesi olarak tavsiye edilen pek çok davranış formu köpeklerde geri teper. Bunun nedeni pek çok durumda köpek aslında liderlik için yarışmamasıdır. Patronun kim olduğuna dair uyguladığınız teknikler, doğru dürüst bir neden olmaksızın onun davranışlarını düzeltmeye başladığınızdan dolayı köpeğinizin sizden soğumasına ve güvenini yitirmesine yol açar. Köpeğinize karşı adaletsiz davranışlarınız onun insanlara karşı sürekli kendisini savunma gereksinimi duymasına ve bildiği tek yöntem olan ani ve kestirilemez ısırıklarla (fear bite) kendisini savunmasına yol açacaktır. Dominantlığın Prensipleri İtaat eğitiminde minimum sorunla ilerlemeniz için köpeğinizin sizi lider olarak görmesi gerekmektedir. Bu sizi PATRON olarak görmesi anlamına gelmektedir. Köpeğiniz üzerinde dominantlığınızı göstermenin ve bunu korumanın çeşitli yöntemleri vardır. Köpekler kendi aralarında çekinik (resesif) karakterde değişiklik gösterir. Köpeğiniz yeterince resesif ise üzerinde hakimiyet kurmanıza gerek olmayabilir (aslında, baskın pozisyonunuzu onun çekinik karakterine cesaret vermek için kullanabilirsiniz). Çoğu köpek memnuniyetle resesif olmayı kabul eder. Köpeğiniz size karşı resesif davrandığında bunu uygun şekilde ödüllendirip, sizi test etmeye çalıştığında (çoğu köpek ergenlikten hemen önce deneyecektir) liderliğinizi ona hatırlattığınızdan emin olmalısınız. Çok az köpek gerçekten dominanttır ve yine çok azı sürekli bunu size kabul ettirmeye çalışır. Sık sık insanlar, olmadığı halde ergenliğin verdiği yüksek enerji ve afacanvari davranışları dominantlık için yapılmış numaralar olarak değerlendirmektedir. İki yaşındaki bir çocuğu gözünüzün önüne getirin. Gerçekte liderlik için anne ve babasına kafa tutmaktan çok sınırlarını anlamaya çalışmaktadır. Yavru ve genç köpekler de aynısını yaparlar. Prensiple hatalarını düzeltin; ama bir ölüm kalım “patron kim “savaşına girişmeyin. Bu yanlış bir davranıştır ve köpeğinizin size karşı güvenini kaybetmesine yol açar. Bu tıpkı yine iki yaşındaki bir çocuğun davranışını sözel olarak düzeltip belki poposuna hafifçe vurmak yerine onu yerden kapıp duvara yapıştırarak bağırmaya başlamak gibi bir şeydir. Unutmayın ki çoğu köpek 2 – 3 yaşından önce hala (insan terminolojisine göre) 20 yaşın altındadır. Diğer bir değişle fiziksel erginlik ile zihinsel ergenliği birbirine karıştırmamak gerekmektedir. Alfa olmayı ceza ile asla karıştırmayın. Bir “Alfa” lider adildir. Bir “Alfa” lider konumunu hak eder. Bir “alfa” lider konumunu elde edip onu korumak için korku, ceza veya kaba kuvvet kullanmaz. Bunun yerine bir “alfa” lider onayladığı ve onaylamadığı davranışlar açısından bir su kadar berraktır. Bir “Alfa” mahiyetindekilerin kendisini takip etmeye zorlamaz, bekler. Köpeğinize sinirlenirseniz alfa pozisyonunuzu kaybedersiniz. Köpekler hiddeti anlamazlar. Sakin ve olanların kontrolünde olmanız gerekir. Daima köpeğinizin resesif davranışlarını onaylayın. Köpeğiniz gözlerini sizden kaçırdığında; sizi çenenizin altından yaladığında onu ödüllendirin. Sırt üstü yuvarlandığında karnını keyifle kaşıyın. Düzeltmelerinizde tutarlı ve adil olun. Köpeğinize komutlarınıza güvenebileceğini göstermeniz gerekir. Olay gerçekleştikten sonra hatasını düzeltmeye kalkmayın. Bu tür düzeltmeler, köpeklerin çağrışımsal hafızaları insanlarınki gibi olmadığından köpeklere keyfi ve adaletsiz gelir. Köpeğiniz hala bir yavru ise sosyalleştirme güven kazanmasında faydalı olacaktır. Bazı davranışların düzeltmeye gereksinimi olduğunu inanıyorsanız “daima” tam o hareketi gördüğünüz anda düzeltin. Örneğin, köpeğinizin koltuğa çıkmasını istemiyorsanız sadece onu koltuk üzerinde yakaladığınızda hatasını düzeltmelisiniz. Aile içinde tutarlılık büyük bir sorun olabilir. Her aile üyesi temel eğitim kuralları üzerinde, nasıl ve ne zaman hataların düzelteceği, hangi komutların kullanılacağı vs konusunda anlaşmaya varmış olmalıdır. Aileler köpeğin kafasının karışmasını engellemek için iş birliği yapmak zorundadırlar. Köpeği sadece aktif olarak bir kişi eğitirse daha iyi olur. Bundan sonra komutlar herkes tarafından aynı şekilde kullanılırsa ailedeki herkes onları kullanabilir. Sonuç olarak her zaman minimum düzeltme kullanın. Sert bir “Hayır” işe yarıyorsa onu sırt üstü yere yatırıp lidere teslim olmasını sağlamaktan çok onu kullanın. Çenenin altında ufak bir fiske işe yarıyorsa enseden tutup sallamayı es geçin. Köpeğinizin meydan okuyuşlarını düzeltin. Özellikle ergenlik dönemlerinde köpeğiniz konumunuzu test edip buna meydan okuyabilir. Bu davranışları düzeltmeyi ihmal etmeyin. Evde fırtınalar estirmenize gerek yok. Sadece bu davranışları hoş karşılamadığınız konusunda açık olmanız yeterlidir. Örneğin, köpeğinizin kapıda sizi itip geçmesine, arabadan izin vermeden inmesine, elinizdeki yiyeceğe atlamasına ve en önemlisi bildiği komutları duymazdan gelmesine asla izin vermeyin. Alfa davranışının sergilenişini öğrenin. Bunların hepsini kullanmanıza gerek yoktur; fakat varlıklarından haberdar olmanızda fayda vardır. Bunların hiç birini sinirli ya da canınız sıkkınken kullanmayın. Amaç köpeğin canını yakmak değil ona alfanın kim olduğunu göstermektir. Hepsi de siz sakin, tutarlı ve gerçekçi olduğunuzda işe yarar. Tekrar, daima minimum düzeltme kullanın. Yerine hatalar yapılmadan önce köpeği okuyup engel olmaya çalışın. Köpeğinize hakimiyetinizi kabul ettirmek için o teslim oluncaya kadar onu sırt üstü yere mıhlamayı (alpha roll) nasıl yapacağınızı öğrenmekten çok alfa rolü oynamayı öğrenmeniz daha önemlidir. Bu, sinirlenmeden ve vaz geçmeden “Ben her zaman haklıyım ve asla köpeğimin kasıtlı olarak bana itaatsizlik etmesine izin vermeyeceğim” tavrına sahip olmak anlamına gelir. İki yaşındaki bir çocuğu gözümüzün önüne getirelim. Kimin “Anne” olduğu konusundan çok çocuğun neleri yapmaya izni olup olmadığı konusunda bir mücadeleye gireriz. Bu ikisi arasında ciddi farklar vardır. Zaten resesif olup kendisinden ne istendiğini bilmediği için itaat etmeyen bir köpekte alpha roll’u kullanmak aranızdaki ilişkiye zarar verici olabilir. Dominant bir köpekte ise pozitif yöntemlerden hiç birini kullanmaksızın sadece alpha roll’un kullanılması köpeği sizden uzaklaştıracaktır. Çoğu köpek hayatları boyunca buna gereksinim duymaz. Daha da ötesi, alpha roll’u dominantlık gösterisindeki en güçlü silahlardan biridir. Bunu gerçekten çok büyük kontrol gerektiği zamanlara saklamalısınız. Sadece dominant olmak köpeğinizin davranışlarını okuyabilmenin ve onu anlamanın yerini tam anlamıyla tutamaz. Her köpeğin hayatının birer parçası olan doğru itaat eğitimi karşılıklı fayda sağlar ve sizin köpeğinize karşı sorumluluklarınız olmasının yanı sıra köpeğinizin size karşı itaatkar olmasını gerektirir. Dominantlığın göstergeleri: Timeout: Köpeğinize “yat-bekle” komutunu verin ya da bunu yapmaya henüz eğitilmediyse sessizce ve fazla telaş göstermeden onu ev içinde küçükken alıştırdığınız kafesine koyun. Bağırmaya hiç gerek yok. Her şeyin sakinlik içinde yapılmasında fayda var. Köpekler sosyal yaratıklar olduğundan bu genellikle şaşkınlık verecek şekilde etkili ve kolaydır. Göz Teması: Astlar her zaman alfadan gözlerini kaçırır. Bu sırada köpeğiniz gözlerini sizden kaçırmazsa sözel olarak onu uyarın. Gözlerini kaçırır kaçırmaz ödüllendirin. Çene altından hafif vuruşlar: Alfa köpekler astlarının hatalarını düzeltmek için çene altlarına hafif ısırıklar atar. Siz de bunu bir ya da iki parmağınızla, vurmadan ama hafif bir fiske ile taklit edebilirsiniz. Burnun üzerine vurmayın. Bu onun koku duygusuna zarar verebilir hatta elden çekinmesine yol açabilir. Kulakların altından kavramak: Alfa köpekler astlarının kulak arkalarından yakalayıp sallarlar. Siz de köpeğinizin kulaklarının altındaki deriyi tutup sıkıca sallayarak aynı etkiyi yaratabilirsiniz. Fazla güç kullanmanıza gerek yok. Sadece kastınızı anlatacak kadar yapmanız yeterlidir. Asla ensesinden tutup sallamayın. Bu şekilde köpeğinize zarar verebilirsiniz. Alpha Roll: Köpeğinizi sırt üstü yatırın. Tasmasından ya da ensesinden sıkıca; ama canını yakmadan kafasını yerde tutun ve diğer elinizi kalça ya da kasıklarının üzerine koyarak sakinleşip teslim oluncaya kadar öyle tutun. Bu en sert alfa ifadesi olduğunda pek sık kullanılması tavsiye edilmez. Doğru davranışta ısrarcı olun. Köpeğinizi yemeğinizi yedikten sonra besleyin. Kucağınızda sizden yemek dilenmesine izin vermektense “yat-bekle” komutuyla onu kontrol altında tutun. Kapıdan sizden önce fırlamasına izin vermeyin. Siz izin vermedikçe arabadan inmesine müsaade etmeyin. Traumatik olmaksızın dominantlığınızı köpeğinize kabul ettirmenin oldukça basit ve çeşitli yöntemleri vardır. Yeterince yaratıcıysanız uslu ve itaatkar bir köpek elde etmede bu teknikleri kullanabilirsiniz. Özellikle siz izin vermeden köpeğinizin bir şey yapmasına müsaade etmemeniz iyi bir alfa davranışıdır ve köpeği itaatkar kılar. Köpeğinizin evdeki herkese itaat ettiğinden emin olmalısınız. Bu oldukça önemlidir. Köpeğiniz özellikle aile içinde belirli bir kişiye karşı itaatsizlik gösteriyorsa gerektiğinde o kişiye komutlar sırasında arka çıkarak destek olun. Aile üyesi köpekten korkuyor ya da çok küçük ise problem çözülünceye kadar tüm iletişimi kontrol etmenizde fayda vardır.