Çoğu kişi zekanın düşünme yeteneği ile alakalı bir özellik olduğunu düşünür. Bazıları daha da ileri giderek zekanın problem çözme yeteneği olarak görür. Çoğunluk ise zeki köpeğin komutları en iyi şekilde yerine getiren köpek olduğu konusunda hemfikirdir. Onlar için zeka eğitilebilirliktir. 1950’lerde genetik ve köpek davranışı üzerine yapılan bir araştırmada Dr.John Scott ve John Fuller Beagle, Cocker Spaniel, Basenji, Shetland Çoban Köpeği ve Fox Terrierlerden oluşan beş safkan ve onların melezlerinin davranışlarını 12 yıl boyunca değerlendi. Bu çalışmanın bulguları bazı çok önemli sonuçlar ortaya çıkardı. Bu ırkların her biri verilen davranışta farklı beceri düzeyi sergiledi. Büyük bir labirent kullanılarak yapılan testte Fox Terrier ve Shetlandlar başta düşük puanlar alırken Beagle ve Basenjiler büyük başarı kazandı. Beagle’ların üstün oluşunun ana nedeni gerçekte küçük avların bulunmasında önemli bir özellik olan çevrelerini süratle keşfetme yeteneklerinden gelmekteydi. Basenjiler tamamen farklı bir nedenden dolayı Beagle’larla aynı yüksek başarıyı elde ediyordu. Basenjiler etrafı araştırmada Beaglelar kadar etkili olmasa da bulmacayı çözmede görsel yeteneklerini kullanmışlardı. Normal olarak Beagle ve Basenjilerin Fox Terrier ve Shetlandlardan daha akıllı olduğu sonucu çıkabilir ki bu değerlendirme yanlıştır. Araştırma Fox Terrier ve Shetlandların tekrar sonucu kısa sürede öğrenerek problem çözebilme yeteneğine sahip olduklarını göstermiştir. Beagleların labirent problemlerini daha hızlı çözmeleri onların daha zeki olduğu anlamına gelmemelidir. Tutarlılık arandığında Beaglerlar en arka sıralara düşmektedir. Araştırmadan çıkarılacak en doğru değerlendirme bu ırkların birbirlerinden daha az ya da daha fazla zeki olmadıklarıdır. Çünkü hepsi genetik olarak farklı beceriler gerektiren görevleri yerine getirmek için programlanmışlardır. İnsanla yakın ilişki içinde çalışan pek çok av (tazılar hariç) ve çoban köpeğinin (sürü muhafızları hariç) eğitilebilirlik düzeyi, üretildikleri görevin bağımsız karar verme gereksinimi nedeniyle terrier, spitz ırkları ve iri sürü bekçilerininkiyle kıyaslandığında zekanın gerçek göstergesi olarak algılanabilir. Oysa kim bir terrierin zekasından şüphe edebilir? İri sürü bekçilerinin (Pirene Dağ Köpeği, Kuvasz, Kangal vs) ani kurt saldırılarına karşı çobanının müdahalesini beklemeden inisiyatif kullanması eğitimlerini güçleştiren bağımsız bir keskin zeka göstergesi değil midir? Model köpeğiniz bir Golden Retriever ya da bir Doberman ise tanımadan başka bir ırka sahip olmanız onların gerçek zihinsel potansiyelini değerlendirememeniz anlamına gelebilir. Değerlendirmeniz her ne olursa olsun çamaşır makinesini sizin için boşaltmasa da her köpek güvenilir ve terbiyeli bir dost olacak şekilde eğitilebilir. Bu makalenin bazı kısımları Gary Wilkes’in 1994 tarihli aynı konulu yazısından alınmıştır.